Dünyanın bilinen en eski diş macunu formülü Mısırlılar tarafından oluşturuldu. Kaya tuzu, nane, kuru iris çiçekleri ve biberi ezdiler ve bir temizleme tozu oluşturmak için karıştırdılar. Bu karışımın diş eti kanamasına neden olduğu bilinmesine rağmen, diş temizliğinde etkili olduğu için uzun süre kullanılmaya devam edildi.
Ne yazık ki bulunduğumuz yüzyılda kullanılan diş macunlarının tamamı kimyasal maddelerden oluşmaktadır. Azıcık diş macunu bana ne kadar zarar verebilir ki diye düşünebiliriz. Lakin, ömrümüz boyunca toplamda yaklaşık 70 litreye yakın diş macununa maruz kaldığımız düşünülünce, kullandığımız diş macununun içeriği son derece önem kazanmaktadır. Özellikle diş macununu tam olarak tüküremeyen çocuklarda, kedi ve köpeklerde kullanılan diş macunu içeriği daha büyük hassasiyetle incelenmelidir.
SODYUM FLORÜR
(Sodium Flouride, Insecticide *Türkçesi: Sodyum Florür, Böcek İlacı)
Yeryüzünde yaygın olarak bulunan, suda çözünen, 19. yüzyılda fare ve haşere zehirinde kullanılan panzehiri olmayan bir maddedir.
Florürün etkilediği organların başında seratonin ve melatonin hormonlarının salgılandığı epifiz bezi gelir. Epifiz bezi vücuda giren florürü, mıknatısın demiri çektiği gibi çeker ve florla tepkimeye giren epifiz bezi işlevini zamanla kaybeder. Florür vücutta biyobirikime sebep olur. Yapılan araştırmalara göre florür, epifiz bezinin dışında beyin ve sinir hücrelerini de tahrip etmekte, hormonal bozukluklara, kanser ve Alzheimer gibi birçok hastalığa zemin hazırlamaktadır.
TRİKLOSAN
1969 yılında böcek öldürücü olarak kullanılan triklosan, günümüzde deterjan ve diş macunlarında sıkça kullanılmaktadır. Formülü ve yapısı, en zehirli kimyasallarınkine çok benzerdir.
Triklosanın hormonal sistem için zararlı olduğu birçok sayıda bilimsel çalışma ile desteklenmiştir.
Triklosanın yaygın kullanımı, yeni doğan bebeklerin göbek bağlarında ve anne sütünde de bu kimyasalın bulunmasına neden olmuştur. Triklosan, Avrupa Birliği ve Kanada’da insanlar dışında, aynı zamanda sudaki yaşam için de toksik madde olarak sınıflandırılmıştır.
SLS (SODYUM LAURİL SÜLFAT)
Kişisel temizlik ürünlerinde bulunan en tehlikeli maddelerden biri, maliyeti düşük olduğu için tercih edilen SLS’ dir. Köpürtücü etkisi olduğu için diş macunlarına katılır ve macuna işe yarıyor görünümü verir. Almanya'da yapılan bir çalışmada araştırmacılar, 1600 hastayı SLS tahrişi için test etti ve test edilen hastaların %42'sinde sodyum lauril sülfatın deri için oldukça yıpratıcı ve zararlı etkileri olduğu bulundu. (*SLS Free Türkçe'si: SLS içermez)
PARABEN
Su içeren herhangi bir ürün, içinde bakteri ve mantarların çoğalmasıyla bozulma potansiyeline sahiptir. Bu mikroorganizmalar en sevdiğimiz güneş kremleri, şampuanlar, diş macunları veya fondötenlerde kendilerini evlerinde hissettiklerinde küf, renk değişikliği, kötü koku ve ürünün tamamen bozulması gibi kötü sorunlara yol açabilirler. Parabenler, diş macunları da dâhil olmak üzere kozmetiklerde koruyucu görevi görmek üzere oldukça yaygın olarak kullanılan katkı maddeleridir. Parabenler, östrojen hormonunu taklit edebilen ve potansiyel olarak kanser, gelişim ve üreme sorunlarına ortam hazırlayan kimyasallardır. (*Paraben Free Türkçesi: Paraben İçermez)
TİTANYUM DİOKSİT
Renklendirici olarak kullanılan, nanoparçacıklar şeklinde vücuda giren titanyum dioksit, dokularda birikime sebep olur. Vücutta toksik ve dejeneratif etki yapar. Solunduğunda inflamasyon ve astım riskini artırır.
Bazı çalışmalar, nano titanyum dioksidin bağışıklık, hücre hasarı gibi etkilere neden olabileceğini de göstermiştir. Titanyum dioksit genotoksik etkiye sahiptir; yani DNA'ya ve genlere toksik etki göstererek mutasyonlara ve kanserlere neden olan kimyasal maddeler sınıfındadır. Birleşmiş Milletler Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı bu kimyasalı, “insanlar için olası kanserojen” olarak sınıflandırmıştır.
YAPAY TATLANDIRICILAR
Yapay tatlandırıcılar, herhangi bir kalori veya şeker olmadan tatlı bir tat oluşturan bir madde sınıfıdır. Çoğu petrol türevi kimyasallardan laboratuarda elde edilir. En yaygın yapay tatlandırıcı türleri şunlardır: sakarin, aspartam ve sukralozdur. Yapay tatlandırıcılar, şekerin sağlığa olumsuz etkilerinin çoğundan yoksun olsa da, kendi sorunları vardır. Yapay tatlandırıcıların yan etkileri şunları içerir: baş ağrısı, depresyon, artan kanser riski ve artan iştah nedeniyle kilo alımı. Araştırmalar, yapay tatlandırıcıların, bağırsak mikrobiyomundaki bakteri yapısını önemli ölçüde değiştirdiğini göstermiştir. Bu durum vücutta daha zayıf kan şekeri kontrolüne yol açmakta ve bu da tip 2 diyabet riskini arttırmaktadır.
KLORHEKZİDİN
Tıpta, diş hekimliğinde, ağız bakım solüsyonlarında kullanılan klorhekzidin güçlü bir mikrop öldürücüdür. Bununla birlikte klorheksidinin olası olumsuz etkilerini araştıran araştırmacılar, bu maddenin düzenli kullanılması halinde ağızdaki bakterilerin genel çeşitliliğini azalttığını bulmuşlardır. Plymouth ve Sao Paulo Üniversiteleri'nde yapılan araştırmalar, düzenli klorhekzidin içerikli gargara kullanımının, lökosit DNA’sında ve ağız mukozasında tahribata neden olduğu, klorhekzidinin ağızdaki asitliği ve dişlere zarar verme potansiyelini arttırdığını bulunmuştur.
Diş macunlarında, ağız gargaralarında kullanılan ve insanlar için toksik olan kimyasallar, kedi ve köpekler bu ürünleri tükürmeden yutacakları için onlar için daha da tehlikelidir.
Antibakteriyel, antienflamatuar, boğaz enfeksiyonlarında etkili, Türkiye’ye has endemik tür mersin özü,
Ağız yaralarını, boğaz enfeksiyonlarını gidermede, zararlı virüs ve bakterilerin yok edilmesinde, bağışıklık sistemini güçlendirmede etkin propolis,
Anti bakteriyel, diş eti iltihaplanmasını ve diş eti çekilmelerini önleyen kekik özü,
Yapısında bulunan malik asit sayesinde mekanik temizleme sağlayan, plak oluşumunu engelleyen, C vitamini kaynağı çilek özü,
Antiseptik, antibakteriyel, antiviral özellikleri sayesinde ağız ve dişeti enfeksiyonlarının giderilmesinde, diş ağrılarının dindirilmesinde etkili ekinezya özü yer almaktadır. Kedi ve köpeklerin tadını sevmesi için yapay tatlandırıcılar yerine sakinleştirici özelliği olan ‘‘Kediotu Özü’ kullanılmıştır.
Kaynaklar:
- Suez, J. et al. Yapay Tatlandırıcılar, Bağırsak Mikrobiyotasını Değiştirerek Glikoz İntoleransını İndükler. Doğa. 2014 Ekim 9;514(7521)::181-6.
- Fagherazzi, G. et al. Paketlerde veya Tabletlerde Yapay Tatlandırıcının Kronik Tüketimi ve Tip 2 Diyabet Riski: E3N-Avrupa Prospektif Araştırmadan Kanıt Kanser ve Beslenme Çalışması. Ann Nutr Metab. 2017;70(1):51-58.
- Hoffman, B. ve ark. Diyabetin Başlangıcı ve İlerlemesi Sırasında Şeker ve Yapay Tatlandırıcıların Damar Sağlığına Etkisi. Deneysel Biyoloji, 2018.
- https://sciencefocus.com/news/chlorhexidine-mouthwash-increases-mouth-acidity-by-reducing-oral-microbiome/
- https://www.speareducation.com/spear-review/2012-11/a-brief-history-of-toothpaste
- https://www.aligok.com.tr/dis macunu-ve-icerigindeki-maddelerin-beyninize-ve-bedeninize-verdiği-zararların-farkında-mısınız/
- https://www.madesafe.org/triclosan/